Venetiaanse maskers

Geschiedenis van Venetiaanse maskers

Het gebruik van maskers gaat ver terug in de geschiedenis en wordt in veel culturen gebruikt. De Venetiaanse maskers worden nu meestal gedragen tijdens het carnaval, maar het dragen ervan begon al in 1296. Maskers waren voor de Venetiaanse inwoners het middel om hun sociale status te verbergen en anoniem door het leven te gaan. Niemand wist immers wie er achter het masker schuilging. Op die manier konden inwoners doen wat zij wilden, zonder dat zij rekening hoefden te houden met de strenge moraal en de controle van de Katholieke Kerk uit Rome. De maskers werden daarom steeds vaker gedragen; In het begin tussen 5 oktober en Kerstmis, tijdens Vastenavond en Hemelvaart. In de 18e eeuw mochten inwoners nog eens drie maanden per jaar een masker dragen. Zo liep rijk en arm door elkaar op straat, verkleedden mannen zich als vrouwen en andersom. Zelfs koningen, prinsen en prinsessen konden dankzij de maskers genieten van hun anonimiteit en doen wat zij in het dagelijks koninklijk leven niet konden doen. Ook de nonnen uit de kloosters trokken gemaskerd over straat om zich over te geven aan de “zonden” van het leven. Het masker zorgde voor gelijkheid onder de gehele bevolking. 

Commedia dell’arte
Een paar honderd jaar later werden maskers steeds vaker in het theater ingezet. In de 16e eeuw werd de commedia dell’arte razend populair in Italië. Dit professionele theatergezelschap gebruikte maskers om hun personages direct herkenbaar te maken voor het publiek. Commedia dell’arte (letterlijk; beroepstheater) combineerde serieuze en komische elementen tot een nieuwe theatervorm. De vaste personages die het theatergezelschap gebruikte als Harlekijn, Pantalone en Capitano zijn nog steeds bekend in de genres ballet, pantomime, carnaval en poppenspel.

Venetiaanse maskers
In 1995 heeft het Chassé Theater negen Venetiaanse maskers mogen ontvangen van de vereniging Jacob van Lennep. Zij vierde dat jaar haar 125-jarig jubileum als toneelvereniging. Deze maskers karakteriseren bepaalde personages uit Commedia dell’arte en representeren daarmee eigenschappen die tot op heden binnen de theater -of cinemawereld terugkomen. De maskers met bijbehorende omschrijvingen zijn van links naar rechts, van boven naar beneden te bekijken. 

Pantalone, een sluwe, oude, rijke koopman uit Venetië die uit is op geld en het versieren van knappe vrouwen. Pantalone is een personage dat keer op keer het onderspit delft. Het woord pantalon is van zijn naam afgeleid.

Dottore Della Peste, de dokter met grote zwarte hoed en zwarte mantel. De snavel van het masker werd gevuld met medicinale kruiden en specerijen, zodat hij beschermt was tegen de pest. Deze verwoestende ziekte die van de 14e tot de 19e eeuw veelvuldig voorkwam in Europa en enorm veel slachtoffers maakte werd een veelgebruikt kostuum voor uitbundige carnavalsfeesten.

Arlecchino ook wel bekend als de Harlekijn. Dit masker is wellicht het meest populair bij de Commedia dell’arte.

Volto of Bauta, de persoon met zwarte hoed, zwarte zijden mantel en van oorsprong wit masker kon bij maanlicht alles doen wat het daglicht niet zou kunnen verdragen. Dit vierhoekig masker bood de mogelijkheid om te eten en drinken zonder het af te hoeven doen. Daarnaast veranderde het masker door de vorming de stem van de drager, waardoor de anonimiteit van de drager werd vergroot.

Doctor Balanzone, een oude heer van de Commedia dell’arte draagt een klein masker dat alleen de wenkbrauwen en neus gedekt. Hij draagt kleding van de professoren van de Universiteit van Bologna; zwarte toga, witte kraag, een grote Bolognese hoed en een zwarte mantel. Dit personage staat bekend als doctor in de wetenschap van het gewauwel en geklets. Hij spreekt een onverstaanbaar medisch Latijn en straalt onbekwaamheid uit, ook in de liefde.

Pulcinella, een komisch figuur van de Commedia dell’arte. Met grote neus en kakelende stem treedt hij op in geïmproviseerde kermisspelen als clown, zwendelaar of als acrobaat en vormt daarmee de voorvader van Jan Klaassen. Met zijn ongekuiste opmerkingen laat hij het publiek gniffelen.

Brighella is cynisch en brutaal. De ogen in zijn masker staan slim, de neus en mond zijn dik aangezet. Brighella leeft hij vaak van leugen en bedrog en is steeds bereid aan de grillen van zijn meester tegemoet te komen, maar zodra er gevaar dreigt, is hij weg.

Orientale, de drager van het houten masker dat de mogelijkheid biedt “aan het alledaagse te ontsnappen”. Het masker symboliseert de schakel tussen Oost en West en de hang naar het luxe en exotische.

Capitano, is de hoofdfiguur in vele volksvertellingen. Bij de Commedia dell’arte is hij de karikatuur van een Middeleeuwse huurlingenkapitein ten tijde van de Spaanse overheersing van Italië. Capitano vertelt graag overdreven theatrale verhalen over krijgsverrichtingen, maar is in werkelijkheid een laffe soldaat.