Backstage | Interview | Vertaler Thomas van Luyn
Dit najaar komt Roald Dahls populairste boek tot leven in het theater. Charlie and the Chocolate Factory is een spectaculaire musical vol prachtige nummers, een oogstrelend decor en herkenbare personages. Aan Thomas van Luyn de uitdaging van klemtonen en lettergrepen.
"Wat de musical voor gevoel uitstraalt en wat de mise en scène is. Ze hebben een band met elkaar, ze vormen mede het verhaal.”
Thomas van Luyn, cabaretier in de luwte, acteur, schrijver en columnist, heeft een aparte hobby. Die hij vaak ’s nachts beoefent als hij de slaap niet kan vatten. Dan gaat hij, erkend liefhebber als hij is, musicals vertalen. “Dat is behoorlijk gecompliceerd kan ik je vertellen. Eerst moet ik precies doorgronden waar het verhaal precies ‘zit’. Dan wat de musical voor gevoel uitstraalt en wat de mise en scène is. Je kunt liedjes uit een musical niet los van elkaar gaan vertalen. Ze hebben een band met elkaar, ze vormen mede het verhaal.”
Thomas kreeg de opdracht de liedjes uit Charlie and the Chocolate Factory te vertalen in het Nederlands. “Ik hoorde dat de Theateralliantie de musical naar Nederland wilde halen en ik had – misschien ook ’s nachts – voor de lol al wat vertalingen gemaakt van wat liedjes uit de musical. Een ervan stuurde ik op. Als sollicitatie. Voor de complete tekst was Rik van den Bos (die ook de vertaling van Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht van Theateralliantie deed) vastgelegd, ik kreeg de liedjes.”
"Het moest nog wel even langs de rechthebbenden in Amerika en die keurden het af. Dan moet je opnieuw aan de bak."
Hij aasde al heel lang op een opdracht als deze. “Ik heb er de bagage voor, qua taal en muziek en ik weet hoe het is om te acteren en tegelijk te zingen. Dat helpt allemaal bij het vertalen. De uitdaging was om van het Engels poëtisch Nederlands te maken. In het Engels kun je heel slim schrijven, het is een taal met minder lettergrepen dan de onze. Het was lekker puzzelen om dicht bij de originelen te blijven, klemtonen en lettergrepen te laten kloppen en ook gewoon spreektaal te gebruiken.” Een voorbeeld van slim vertalen noemt Thomas het bekendste lied uit de musical: The Candyman. “Iedereen kent dat. ‘The candyman can, the candyman can’. Dan kun je dat letterlijk gaan vertalen als ‘de snoepgoedman kan ‘t’, maar dat is nogal belachelijk. Het lied is een ode aan de snoep, dus maakte ik een flinke bocht, ik week af van de originele strekking van het lied, zodat ik uit kon komen bij ‘dat doe je met snoep, dat doe je met snoep’. Past naadloos. Het moest nog wel even langs de rechthebbenden in Amerika en die keurden het af. Dan moet je opnieuw aan de bak. Ik heb nu een andere wending gevonden - maar die moeten mensen maar zelf komen luisteren.